دیدبان مسجدسلیمان:سعید کریمی کارشناس ارشد حقوق خصوصی وجه تشابهی این جرائم ڪه باعث عدم تشخیص و اشتباهِ شاڪی میگردد این است ڪه در هردو جرم قربانی از روی اراده، اختیار و به میل خود مالش را در اختیار مجرم قرار می دهد.
بهتر است اول با تعارف این جرائم آشنا شویم تا بتوانیم تفاوتهایشان را به خوبی تشخیص دهیم.
?ڪلاهبرداری از جمله جرائم علیه اموال است و مجازات ڪلاهبردار از جرائم درجه ۴ قانون مجازات اسلامی می باشد.
در بیان تعریف ڪلاهبرداری، ماده یک قانون تشدید مجازات مرتڪبین ارتشاء اختلاس و ڪلاهبرداری اینگونه آورده :
«هرڪس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرڪت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا ڪارخانه‌ها یا مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار نماید یا از حوادث یا پیش‌آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار ڪند و به یڪی از وسایل مذڪور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا‌حساب و امثال آنها تحصیل ڪرده و از این راه مال دیگری را ببرد ڪلاهبردار محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی ڪه اخذ ڪرده است محڪوم میشود.»
? ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم خیانت در امانت چنین آورده:
«هر ڪس از سفید مهر یا سفید امضایی ڪه به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده، سوء استفاده ڪند، به یک تا سه سال حبس محڪوم خواهد شد.»
همچنین بر اساس ماده ۶۷۴ نیز «هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وڪالت یا هر ڪار با اجرت یا بی‌اجرت به ڪسی داده شده و بنا بر این بوده است ڪه اشیای مذڪور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده، آنها را به ضرر مالڪین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود ڪند، به حبس از ۶ ماه تا سه سال محڪوم خواهد شد.»
با توجه به این مواد، خیانت در امانت عبارت است از: استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود ڪردن توأم با سوءنیت مالی ڪه از طرف مالک یا متصرف قانونی به ڪسی سپرده شده و بنا بر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده است.
? بنابر تعاریف و قوانین فوق الاشاره :
ڪلاهبرداری مشتمل بر اغفال و فریب قربانی است، یعنی ڪلاهبردار با صحنه سازی و انجام مانورهای های متقلبانه قربانی جرم را فریب داده و بدین صورت رضای وی را نسبت به دادن مال به ڪلاهبردار جلب می نماید.
اما در جرم خیانت در امانت، بدون اینڪه مانور یا صحنه سازی متقلبانه ای انجام شود، قربانی به میل خود مال را در اختیار خوائن قرار می دهد.
عنصرِ نتیجه نیز در تشخیص تفاوت این جرائم مهم است زیرا در ڪلاهبرداری نتیجه ی جرم بردنِ مالِ غیر است، اما در جرم خیانت در امانت فقط ورود ضرر به مالک شرط می باشد، حتی اگر خائن از آن منتفع نگردد.
بنابراین، جرم ڪلاهبرداری به محضِ اخذ مال از سوی ڪلاهبردار ارتڪاب می یابد، در صورتیڪه جرم خیانت در امانت معمولاً اعمالی ڪه مجرم پس از اخذِ مال بر روی آن انجام می دهد باعثِ تحققِ جرم است.
?نڪته : عمل واحد نمی تواند واجد دو عنوان ڪلاهبرداری و خیانت در امانت باشد، زیرا ڪلاهبرداری متضمنِ عنوانِ فریب است و خیانت در امانت متضمنِ عنوان رضا بدون هیچگونه فریب یا مانور متقلبانه.
?نڪته : در جرم ڪلاهبرداری، تا زمانیڪه اموال توسط مجرم تحصیل نگردد؛ عمل ڪلاهبرداری رخ نداده و فقط می توان در حدِ شروع به جرم ارتڪابی، مجرم را مجازات نمود، به موجب تبصره ۲ ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتڪبین ارتشاء اختلاس و ڪلاهبرداری: مجازات شروع به جرم ڪلاهبرداری ساده یک سال و ڪلاهبرداری مشدد؛ دو سال حبس می باشد.
