اهواز و چالش های پیش رو

دیدبان مسجدسلیمان : اهواز مرکز استان خوزستان و یکی از کلان شهرهای ایران می‌باشد که به لحاظ وسعت سومین و به لحاظ جمعیت، هفتمین شهر پر جمعیت ایران است. همسایگی این استان با استان‌های لرستان از شمال ، کهگیلویه و بویر احمد از شرق ، و مجاورت با خلیج همیشه فارس از جنوب و کشور عراق از غرب، موقعیت ویژه و استراتژیکی را برای این شهر فراهم آورده است. همچنین وجود کارخانجات و تاسیسات بزرگ صنعتی، شرکت های مناطق نفتخیز جنوب و شرکت ملی حفاری ، اهواز را به یکی از مهم‌ترین مراکز صنعتی ایران تبدیل کرده و همین موضوع باعث شده تا رفت و آمدهای کاری و اداری به این شهر بسیار زیاد باشد.
وجود جاذبه های فراوان گردشگری و همجواری این شهر با شهرهای تاریخی همچون : آبادان، دزفول ، شوش، شوشتر، اندیمشک و خرمشهر باعث شده تا افراد زیادی برای تفریح به این شهر سفر کنند.
به عقیده برخی از مورخین نام اهواز در دوران باستان اوکسین بوده است. داریوش کبیر در کتیبه بیستون خوزستان را هوج نام برده است. خوز به معنی نیشکر و خوزستان به زبان ایلامی به معنای شکرستان است. ناصرالدین شاه قاجار برای گسترش تجارت و کشتیرانی بر روی رود کارون در کنار اهواز قدیم بندرگاهی به نام بندر ناصری احداث کرد. در پی احداث این بندر نام اهواز به ناصریه تبدیل شد تا اینکه در دوره پهلوی و به تبع سیاست قاجار زدائی رضا شاه نام باستانی «اهواز» احیا شده و جای ناصری را گرفت.
اهوازِ امروز اهوازی متشکل از اقوام متنوع و رنگین کمانی از ایلات و خرده فرهنگ ها و میزبانی مهربان و گشاده دست است.
اهواز در سالیان حیات خود پیشامدهای بسیاری را دیده است از طغیان تا خشک شدن کارون، از پل ها تا ساحل خواری کارون، از جنگ تحمیلی و جنگ زده ها، از هجوم نیروهای بعث تا هجوم ریزگرد های خاک و آلاینده های صنعتی.
امروزه اهواز چالش های بسیاری در خود می بیند: تراکم جمعیت،حاشیه نشینی و زاغه نشینی،مشکل زورگیری اراضی و تصرف غیرقانونی و ترافیک شدید در معابر و فاضلاب اهواز و مسئله مهم ریزگردها و آلاینده های صنعتی

حاشیه نشینی :
از مهمترین معضلات اجتماعی و سیاسی شهر اهواز است که عامل پیدایش آسیب های اجتماعی و فرهنگی فراوانی برای این منطقه است.
بر اساس آمارهای رسمی سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان اهواز حدود یک میلیون و ۳۰۳ هزار نفر اعلام شده که ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در حاشیه شهر اهواز زندگی می کنند که این آمار ساماندهی حاشیه‌نشینان و تقویت نقش مدیریت شهری را ضروری می کند.
خوزستان از نظر جمعیت حاشیه‌نشین سومین استان و از نظر مساحت این مناطق نیز با ۲۰ محله دارای بیشترین مناطق حاشیه نشینی در کشور است.

حاشیه نشینی یکی از واقعیت های تلخ و آشکار و سوءمدیریت شهری در این شهر است. کمبود خدمات آموزشی، فرهنگی، ورزشی و سرانه های ناچیز این خدمات ، محیط ناسالم و غیربهداشتی، بهداشت محیط، فاضلاب، ناهنجاری های اجتماعی، جمع آوری پسماند و پساب، عدم مشارکت مناسب در توسعه شهری، سطح تحصیلات، مهارت های حرفه ای و اقتصادی از جمله مشکلات موجود در این مناطق است .اغلب ساکنین این مناطق مهاجرینی هستند که برای دستیابی به شغل پایدار به کلان شهر اهواز مهاجرت کرده اند، اما با توجه به بحران های اقتصادی کشور این افراد به سمت شغل های فصلی و ناپایدار می روند. دستفروشی ،دلالی،خرده فروشی سیار و البته به سمت فعالیت های غیر قانونی نیز پیش خواهند رفت.

آلودگی هوای اهواز :
هرازگاهی بارش باران به داد آلودگی هوای خوزستان می رسد و گویا تغییرات اقلیمی مدیریت آلودگی هوای اهواز را برعهده گرفته اند.
باران ها و وزش بادهای مناسب و پرشدت تالاب ها و جان گرفتن کارون در ایام فصل بارش سبب امیدواری برای کاهش آلودگی هوا و کم شدن معضل ریز گردها را در پی داشته است.
با استناد به شاخص AQI برای اندازه گیری میزان آلودگی هوای اهواز، در نیمه نخست سال جاری اهواز ۸۴ روز آلوده و تنها سه روز پاک را سپری کرده است. کارشناسان معتقدند بر اساس این شاخص در ۶ ماهه نخست امسال اهواز، ۶۵ روز در شرایط ناسالم برای گروه های حساس، ۱۵ روز در شرایط ناسالم و چهار روز در شرایط خطرناک بوده است.
در مدت مشابه پارسال اهواز، ۴۰ روز ناسالم برای گروه های حساس، چهار روز ناسالم، ۲ روز بسیار ناسالم، یک روز خطرناک، ۱۳۶ روز سالم و سه روز پاک را تجربه کرده است.
علاوه بر ریزگردهای بیابان ها و دشت های خشک شده به دلیل اکتشاف و حفر چاه های نفتی، سوختن گازهای گلخانه ای و فعالیت صنایع فلزی و نیروگاهی در شهر اهواز، سبب بروز فاجعه آلودگی هوا شده و ساکنین اغلب درگیر بیماری های تنفسی و قلبی و عروقی شده اند.
عدم توانایی کنترل بر عوامل ایجاد آلایندگی ها مانند شرکت بهره برداری نفت و گاز یا صنایع فلزی و……در شورای شهر و شهرداری سبب رهاشدن این معظل و بحرانی تر شدن آن شده است.

روان آب ها و فاضلاب شهری اهواز:

یکی از نگرانی مردم شهر اهواز علاوه بر طغیان رود کارون و ساخت و ساز های غیر اصولی راه و ابنیه در حریم ساحلی کارون، جاری شدن روان آب ها و فاضلاب شهری و صنعتی است.
این معضل آبگرفتگی شهر اهواز سال هاست که موجب رنجش و گلایه و نامیدی از مدیریت شهری از سوی مردم این شهر شده است. وقتی باران می بارد خیابان ها را آب می گیرد و راهی برای جمع آوری و هدایت آب باران به فاضلاب ها وجود ندارد. و تیتر خبر رسانه ها می شود تا مدتی که ابگرفتگی وجود دارد بحث حل بحران نیز وجود دارد به محض فروکش طبیعی نه مدیریت ساختاری شهری این مشکل به فراموشی گذاشته می شود.
مردم شهر نیز گلایه مندند که بیش از ۳۰ سال با این معضل روبرو هستند ولی شهرداری یا سازمان آب و فاضلاب شهری هیچ برنامه عملیاتی برای رفع آبگرفتگی از معابر شهری ارائه نکرده است.

فقر امکاناتی اهواز :

نگاهی گذرا و مقایسه اهواز با سایر شهرهای گسترش یافته در امتداد رودخانه ها نشان می دهد در ریخت شناسی اهواز استفاده بجا از کارون و یا حتی سایر جنبه ها و توان های طبیعی اهواز نشده است. با اینکه این شهر برای شهرهای اطرافش مدنینه فاضله است و اشتغال و درمان دو ویژگی مهاجر پذیر بودن اهواز است، اما نسبت به دیگر مراکز استانی و کلان شهری اهواز از نظر امکانات رفاهی و حقوق شهروندی در وضعیت مطلوبی به سر نمی برد .
مترو اهواز عملا به پایان حیات خود رسیده است.
ناوگان شهری اهواز فرسوده و با وجود گرمای بیش از ۵۰درجه کوره های مسافربر شهری شده اند.
روشنایی معابر، اصلاح هندسی معابر، تکدی گری و سد معبر
بازیافت زباله و توسعه پایدار از دیگر معضلات این شهر است.

عدالت توزیعی :
یکی دیگر از مشکلات اجتماعی اهواز مشکل عدالت توزیعی امکانات شهری در مناطق اهواز است که سبب ناخوشنودگی و یاس و ناامیدی میان مردم شهر اهواز شده است که سبب حرکت جمعیتی به نقاط خاص و تراکم بالای این نواحی شده است.
عدم عدالت توزیعی منحصر به مناطق نیست، بلکه میان اقلیت های قومی اهواز نیز مشهود هست و همگرایی برای این شهر وجود ندارد.

نتیجه‌گیری :
مدیریت شهر و شهرداری اهواز در آستانه تحول و دگرگونی است. انتخابات شورای اسلامی کلان شهر اهواز فرصتی است که مردم شهر برنامه ای برای نجات اهواز برای خود داشته باشند و با نگرشی نو از متخصصین و دلسوزان که آنها هم نگرشی نو برای اهواز دارند؛ حمایت کنند تا با برنامه نجات اهواز این شهر زاییده ی کارون و مهد اقوام را نجات دهند.
بحران های مذکور تنها با نگرش نو مدیریتی و آن هم، مدیریت برمبنای توسعه و عدالت اجتماعی قابل حل است.

کیوان بابادی
شهروند اهواز، شهر خوبان