دیدبان مسجدسلیمان : شاید مهمترین حسن آموزشهای حضوری ، آموزش چهره به چهره و تعامل میان معلم و متعلم و انجام فعالیتهای درسی بصورت گروهی میباشد که با نظارت و راهنمایی معلمین، شاگردان خود مستقیماً کسب تجربه میکنند. معلم فعالیت تک تک اعضای گروه را زیر نظر دارد و بدون واسطه، فعالیتها، اعمال، گفتار و بازخورد نتایج کار آنان را مشاهده میکند. این تعامل مثبت میان معلم و شاگرد ایجاد انگیزه در مخاطب را افزایش داده و سبب برانگیختن دانش آموزان به فعالیت و یادگیری میشود.
بیماری نوظهور کرونا، علاوه بر مختل کردن نظام اقتصادی و اجتماعی، خسارات بسیاری هم به سیستم آموزشی کشور وارد نموده است. گرچه همه مدیران و مسئولان تلاش نمودند، چرخهای آموزشی کشور از حرکت نایستد، اما به دلایل بسیاری که در ذیل این مقاله آمده است، موفقیت چندانی از بعد کمی و کیفی در آموزش حاصل نشده است.
- وضعیت خاص اقتصادی کشور و افزایش ناگهانی قیمت تلفن همراه، موجب ناتوانی جمعیت قابل ملاحظه ای از خانواده ها جهت خرید گوشی موبایل برای دانش آموزان گردید و عملاً عده ی زیادی از دانش آموزان از چرخه آموزشی خارج شدند.
- سرعت پایین اینترنت در کشور و عدم وجود زیر ساختهای لازم در مناطق محروم موجب گردید که آموزش و ارتباط میان معلم و شاگرد به نحوه مطلوب برقرار نشود. بطوری که برنامه شاد با مشکلات بسیاری از جمله عدم دسترسی و قطع شدن کلاس روبرو شد و معلمان زمان زیادی را صرف بارگذاری فیلمها و فایلهای خود کنند.
- عدم آشنایی برخی از معلمان با آموزشهای مجازی موجب بی میلی و تمایل اندک آنان به این نوع آموزش گردید، طوری که نمیتوانند همه علوم و دانش خود را از این طریق به دانش آموزان منتقل نمایند. بنابراین به نظر میرسد با برگزاری کارگاههای آموزش مجازی توسط متخصصین میتوان قدمهای مثبتی در جهت رفع این مشکل برداشت.
- با توجه به امکانات موجود که برای آموزش مجازی در حال حاضر در اختیار دانش آموزان و معلمان قرار دارد (تلفن همراه)، آموزش مجازی در کشور ما بیشتر به صورت صوتی ارائه میگردد. اگر خوشبینانه بپذیرم که دامنه پوشش اینترنت و سرعت آن در همه نقاط کشور مطلوب میباشد، تحقیقات نشان داده است که ۷۵ درصد یادگیری انسان از طریق حس بینایی و ۱۳ درصد آن فقط از طریق حس شنوایی حاصل میگردد. بنابراین تمام توان معلم و شاگرد در این نوع آموزش صرف همان ۱۳ درصد میگردد و این امر نتایج یادگیری را کاهش میدهد.
- محتوای برخی از کتب درسی (دروس پایه) طوری طراحی گردیده است که دانش آموزان عملاً باید بسیاری از مطالب را در آزمایشگاه و کارگاه تجربه نمایند، وتا زمانی که خود انجام ندهند، یاد نمی گیرند. بنابراین به نظر میرسد، کارشناسان باید برای ارائه محتوای این دروس راه حل دیگری را عرضه نمایند.
- بحث ارزشیابی در آموزشهای مجازی نیز مشکلات خاص خود را دارد. بنظر میرسد در یک ارزشیابی جامع باید شرایطی فراهم گردد که همه ی تواناییها و مهارتهای افراد در موقعیتها و شرایط مختلف مورد سنجش و بررسی قرار گیرد و امکان تقلب در آن در پایینترین حد ممکن باشد، در صورتیکه در آموزش مجازی این امکان فراهم نیست.
- یکی از چالشهای آموزشهای مجازی در کشور ما بحث فرهنگسازی آن در جامعه میباشد. ما بطور طبیعی پذیرفته ایم که زمانی آموزش معنا پیدا میکند که در کلاس درس، معلم و شاگرد حاضر باشند و امکان پرسش و پاسخ و تعامل حضوری میان معلم و متعلم مهیا گردد. گرچه متخصصان با تایید این شیوه معتقدند که دانش آموزان از تعامل با همکلاسی هایشان لذت بیشتری میبرند و امکان یادگیری فراهم می گردد، اما در آموزشهای مجازی این شرایط فراهم نمیباشد و ارتباط بیشتر به صورت یک طرفه میباشد. ولی با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مردم پیرامون نحوه ی استفاده از آموزشهای مجازی و نظارت بیشتر بر کار فرزندان خود، میتوان قدمهای مثبتی در این زمینه برداشت.
- همه صاحبنظران معتقدند که خانواده، جامعه و نظام آموزشی سه رکن اساسی تعلیم و تربیت میباشند و زمانی نظام آموزشی موفق است که دو رکن خانواده و جامعه با شناخت و آگاهی از برنامه های نظام آموزشی در جهت تحقق بخشیدن به اهداف آن حرکت نمایند. با توجه به اینکه آموزش مجازی در کشور ما سابقه چندانی ندارد، عدم آگاهی این دو رکن اساسی مخصوصاً خانواده موجب گردید تا نظام آموزشی در این راه تنها باشد و خانواده عملاً یا از چرخه آموزش خارج گردیده یا در انجام وظایف محوله خویش ناتوان است، در صورتیکه پایه و اساس آموزش در خانواده پی ریزی میگردد و عدم آگاهی خانوادهها از آموزشهای مجازی و فراهم ننمودن فضای فیزیکی لازم و مناسب همراه با آرامش و سکوت در بسیاری از خانوادهها خود موجب عدم تاثیرگذاری آنان در آموزش را فراهم کرده است. از طرف دیگر بسیاری از خانوادهها به دلایل زیادی نمیتوانند، نظارت کافی بر روی آموزش مجازی فرزندان خود داشته باشند. به همین علت گاهی دانش آموزان از فرصت موجود استفاده نموده و وارد سایتهای غیر آموزشی و غیر سودمند میشوند و بخاطر جذابیت فضای موجود تاثیرات منفی فرهنگی و اعتقادی را به همراه دارد.
- قطعا مهمترین عیب آموزشهای مجازی، کمرنگ شدن مسائل پرورشی یا حتی فراموش شدن بعد پرورش در تعلیم و تربیت میباشد. همانطوری که خداوند در قرآن در سوره آل عمران آیه ۱۶۴ میفرماید (یتلوعلیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه ) در این آیه به وضوح تقدم تزکیه برعلم اعلام گردیده و چون این آیه خطاب به رسول خدا آمده، حق تعالی تزکیه و تعلیم را در راس همه برنامه های انبیاء قرار داده و رشد و خودسازی و پرورش روحی و آموزش فکری در کنار بینش و بصیرت مطرح گردیده است. تحقیقات نشان داده است که موفقیت در پرورش، موفقیت در آموزش را نیز همراه دارد. به همین دلیل به مقوله تربیت در آموزش و پرورش در برنامه چشم انداز ۲۰ ساله توجه جدی شده است و برای تحقق اهداف این حرکت در نظام آموزشی و عمومیت بخشیدن به آن لازم است که واحدهای آموزشی به ارائه ابتکارات و خلاقیتها بپردازند و زمینه توسعه آن را در مدارس فراهم آورند.
لازم به ذکر است که آموزشهای مجازی سالها است که در بسیاری از کشورها حضوری موثر و فراگیر دارد. این مقاله هرگز قصد زیر سئوال بردن این نوع آموزشها را ندارد، بلکه کارنامه این نوع آموزش با توجه به امکانات و بستر لازم در همه ی نقاط کشور مورد برسی قرار گرفته است. اما با همه این معایب، امکان رفت و آمد و محدودیتهای زمان و مکان را کم کرده و موجب پایین آمدن هزینه ها و انعطاف پذیری در برنامه های آموزشی را فراهم کرده است و با مهیا نمودن زیرساختهای لازم و برگزاری آموزشهای خاص برای خانوادههای دانش آموزان، معلمان و تنوع بخشیدن به آموزش مجازی میتوان به افزایش بهبود کیفیت آن کمک بیشتری نمود./آذر ۹۹
بسیار عالی و مفید. تشکر از استاد امامی عزیز